Şehrin Panoları bir kent hafızası çevrimiçi arşiv projesidir.
Bu panolar, yerellik ve evrensellik tartışmasının siyasal, toplumsal ve kültürel anlamda hareketli bir dönemi olan 1950’li yıllarda başlayan mimari-sanat birlikteliğinin, kamusal yapılardaki kimlik arayışından yoğun şehirleşmeyle birlikte apartmanlara dahil olarak anonimleşen değişim sürecinin yansıması olarak okunabilir.
Özellikle 1960-1970 yıllarında tasarlanan çeşitli panolar; apartman, otel, iş hanı, çarşı, hastane, belediye binası, banka şubesi gibi farklı mekânlarda bulunan örnekleri ile karşımıza çıkmaktadır. Bu dönemde sanatçının imzasıyla toplumsal bellekte bir sanat ürünü olarak sergilenen panolar, 1990'lı yıllarda standartlaşan planda hızlıca inşa edilen apartmanların süs ihtiyacını gidermeye yarayan birer bezeme repertuarına dönüşmüştür. Şimdiye kadar belgelediğimiz eserleri incelediğimizde her sanatçının kendi kimliği üzerinden, dönemin sanatsal eğilimleri doğrultusunda kamusal ve sivil yapılar aracılığı ile kentin hafızasına yansıdığı görülmektedir. Mekânsal pratikler yoluyla toplum için tarihsel bir kimlik inşa etmek arzusuyla araç olarak sergilenen bir dönemin panoları, zamanla kendi içindeki bağlamından uzaklaşıp yer aldığı yapının biricikleşmesi için kondurulan birer süsleme öğesi haline getirilip, kimliği değişerek anonimleştirilmiştir.
Proje, 2019 yılında başlayan ve pandemi döneminde şekillenen iki sanat tarihçisinin kişisel bir arşiv çalışması olarak ortaya çıktı. Başta İstanbul’da, özellikle apartmanların cephe ve girişlerinde bulunan panoların belgeleme çalışmaları sürerken, araştırmalarımızı Ankara, İzmir ve diğer şehirlerimizi kapsayacak şekilde genişlettik. Gelinen noktada, Türkiye’deki panoların mimari-sanat hareketi etkisinin gelişim süreci içerisindeki yerini saptayıp, dijital arşiv ve envanterleme çalışmaları ile tek bir ara yüzde bir metadata oluşturarak şehir belleğinin bir parçası olan bu panolara görünürlük kazandırmaya çalıştık.
Çalışmalar sırasında çeşitli yayın ve arşiv araştırmalarında izini sürdüğümüz bazı eserler maalesef günümüze ulaşamamıştır. Arşiv, bu kayıp panolara da bir hafıza mekânı olarak ev sahipliği yapmaktadır. Konu ile ilgili yapılan akademik yayınlara kaynaklık etmek ve panoları yerinde görmek isteyen ilgililer/araştırmacılar için bir yol haritası oluşturmak diğer bir çıkış amacımız olmuştur.
Çevrimiçi site üç ana bölümde tasarlanmıştır; Arşiv bölümünde şu ana kadar belgelenen bütün panolara erişebilir, sitedeki filtreleri kullanarak araştırmanızı daraltabilirsiniz; Harita bölümünde, Türkiye haritası üzerinden panoların konumlarını ve dağılımlarını görebilirsiniz; Kaynakça bölümünde arşiv çalışmalarımız sırasında faydalandığımız çeşitli kaynaklara ulaşabilirsiniz; Aşağıda yer alan instagram, twitter ve mail iletişim adreslerimiz aracılığı ile kişisel arşivinizde bulunan panoları bizlerle paylaşarak daha zengin bir üst veri oluşturmamıza katkı sağlayabilirsiniz.
Verilerimiz, sizlerden gelen ve bizlerin belgelemeye devam ettiği panolar ile her gün genişlemektedir.
*Nurtaç Buluç & Mustafa Ergül